Adıgeyin Krasnogvardeisky rayonunun kəndli təsərrüfatları hər il bu giləmeyvə məhsulunun sahəsini artıraraq bağ çiyələklərinin becərilməsi ilə uğurla məşğul olurlar. Bu gün yerli fermerlər üçün 100 hektardan çox, fərdi təsərrüfat sahələri üçün isə daha çox 1,800 hektar ərazini tutur.
Sənaye əsasında
Bu fermerlərdən biri də Vladimir Qlukhodeddir. Ümumilikdə çiyələk onun təsərrüfatında istixana və açıq yer də daxil olmaqla 6 hektar ərazini tutur. O, 5 növ şirin giləmeyvə yetişdirir: erkən – “Alba”, orta – “Roksana”, “Asiya” və “Clery” və gec – “Florens”. Bu, təsərrüfatda təxminən iki ay davam edən çiyələk yığımının müddətini əhəmiyyətli dərəcədə artırmağa imkan verir. Hər hektardan 15-20 ton məhsul götürülən çiyələklərin ötən il ümumi məhsulu 100 ton təşkil edib. Bu il Vladimir Qlukhoded bu yığımın həcmini 80 tondan 100 tona qədər proqnozlaşdırır.
— 15 ilə yaxındır ki, çiyələk yetişdirirəm. Və dostlarından ting alıb kiçik bir ərazidə əkməklə başladı. Bu gün şirin giləmeyvə istehsalı mənim əsas vəzifəmə çevrilib. Bu işdə mənə Başqırdıstanda yaşayarkən aldığım biliklər kömək edir. Orada əvvəlcə kənd təsərrüfatı texnikumunu, sonra isə Pedaqoji İnstitutun Biologiya-kimya fakültəsini bitirib, 4 il kolxozda aqronom işləməyə nail oldum, – fermer deyir.
Hesab edirəm ki, Rusiyada kənd təsərrüfatı istehsalçıları idxalı əvəz etmək qabiliyyətinə malikdirlər. Adıgeydə, Krasnodar diyarında və Stavropol diyarında daha fəal şəkildə istixana kompleksləri yaratmaq və ölkəni idxaldan imtina edərək yerli tərəvəz və giləmeyvə ilə təmin etmək lazımdır.
İndi təsərrüfatda giləmeyvə becərilməsi sənaye üsulu ilə aparılıb.
Xüsusən də bütün ərazi damcılı suvarma ilə təchiz edilib. Bunun üçün təsərrüfatda hər birinin dərinliyi 7 metr olan 22 quyu qazılıb, gücü 5 kilovat-a qədər olan 6.5 generator və yeddi nasos işləyir. Ağır maşınların tarlaya keçməsi üçün fermer oğlu ilə birlikdə çınqıllı yol düzəldib.
Təsərrüfatda həmçinin öz texnikası, xüsusən də iki Kubota mini traktoru, iki kəsici, çiləyici, MTZ-82 traktoru var. Yeri gəlmişkən, bu traktoru alarkən fermer sərfəli lizinq sxemindən yararlanıb, ona görə ilk altı ayda ödəniş etməyib, sonra isə beş il ərzində hər rübdə avadanlıq üçün 29 min rubl köçürüb. Bu, onun təsərrüfatı üçün kiçik maliyyə yükü idi, lakin dərhal yeni traktor almaq baha olardı.
“Təsərrüfatımız Krasnodar diyarının Dinskaya kəndinin 1 saylı laboratoriyası ilə sıx əlaqələr qurub və burada bizim üçün mineral qidalanma ilə bağlı tövsiyələr hazırlanır. Bizim xahişimizlə laboratoriya mütəxəssisləri gəlib torpağın ekspress analizini aparırlar. Və sanki ertəsi gün bizə çiyələk bəsləmək üçün müəyyən rejimlər təklif edirlər. Bunun üçün bütün təsdiqlənmiş dərmanlardan istifadə edirik. Üstəlik, biz bitki inkişafının müəyyən mərhələsi üçün xüsusi gübrələrdən istifadə edirik”, - deyə Vladimir Qlukhoded qeyd edir.
Bu gün ərazidə Belı kəndindən 16 muzdlu işçi çalışır. Amma bu kifayət deyil, ona görə də işə Krasnodar diyarının Tixoretsk şəhərindən olan komanda da qoşulur. Fermer 10 ildən artıqdır ki, onunla əməkdaşlıq edir, komanda üzvləri çiyələk əkmək, alaq otları təmizləmək, samanlamaq, məhsul yığımı ilə məşğuldur. Yeri gəlmişkən, bu ildən fermer çiyələk yığmaq üçün ona yerləşdirilən bütün məhsulların keyfiyyətini izləməyə imkan verən avro qablardan istifadə edir.
Bu il hava çiyələk üçün əlverişsiz oldu: soyuq və yağış müxtəlif xəstəliklərin inkişafına kömək etdi. Ona görə də mütəmadi olaraq bitki mühafizə vasitələrindən istifadə etməli, qoruyucu müalicələr aparmalı olduq. Əgər bu işlər əvvəlcədən görülməsə, o zaman bitkilər tökülə, meyvələr çürüyə bilər.
— İstixanalara bütün il boyu nəzarət edilməlidir. Məsələn, güclü küləkdən əziyyət çəkməmək üçün filmi dərinliyə basdırmaq lazım idi. Qışda, güclü qar zamanı, daim, o cümlədən gecə, istixanaları təmizləyin. Bunun sayəsində dağıntıların qarşısını ala bildik”, - fermer deyir.
Moskvaya və Sankt-Peterburqa
Məhsulların satışına gəldikdə, Adıgeydən şirin giləmeyvə Moskva, Sankt-Peterburq, Volqoqrad, Voronej, Kaluqa və Samaraya göndərilir. Təsərrüfatda böyük həcmdə - gündə 6-7 ton və ya daha çox çiyələk yığıldıqda, daimi müştərilər məhsulu özləri götürürlər. Təsərrüfatda yetişdirilən çiyələk sortları uzun məsafələrə daşınmaya kifayət qədər davamlıdır və tam təhlükəsiz şəkildə çatdırılır.
Vladimir Qluxodedin sözlərinə görə, Velikoveçnıda bazarda çiyələk satışında alıcılar və satıcılar üzündən problem yaranıb. Giləmeyvə alıcıya çatana qədər beş-altı əlindən keçir. Elə də olur ki, satıcılar istehsalçılardan giləmeyvə alır, onları tərəzidən götürür və dərhal alıcılara xeyli baha qiymətə satırlar.
Nəticədə çiyələklərin qiyməti 70 faiz bahalaşır. Yeri gəlmişkən, bizim kimi iri istehsalçılar az əziyyət çəkirlər – alıcılar birbaşa tarlada bizə gəlib məhsulu götürürlər. Bağında çiyələk yetişdirən kiçik təsərrüfatlara isə bu mənfi təsir göstərir”, – deyə fermer şikayət edir.
Adıgeydə yaxşı hava şəraiti və münbit torpaq var və yaxınlıqda məhsullarınızı sata biləcəyiniz dəniz və dağlar var. Bu gün respublikada giləmeyvə – yabanı çiyələk və moruq istehsalı artmağa başlayır və bununla da gənclər məşğul olurlar.
Çiyələk istehsalı məsələlərində Vladimir Qluhoded daim Maykop rayonundakı Nika kəndli təsərrüfatının rəhbəri ilə məsləhətləşir. Ondan təsərrüfata gətirilən yeni perspektivli sortları öyrənir. Bununla belə, sənayedəki təcrübə fermerə yeni məhsullar haqqında son dərəcə ehtiyatlı olmağı öyrətdi.
– Mən dəfələrlə yeni sortlardan istifadə etməyə çalışdım, lakin sonradan köhnələrinə – Roksana, Asiya və Albaya qayıtdım. Məsələn, "Asiya" çeşidini götürsəniz, birinci, ikinci və üçüncü məhsulda giləmeyvə böyük, standart olacaqdır. Eyni zamanda, ilk məhsul zamanı böyük giləmeyvə, sonra isə kiçik olan yeni müasir növlər var. Stimulyatorların istifadəsi bunun qarşısını almağa kömək edir. Lakin biz onlardan istifadə etmirik, çünki bunun məhsulların keyfiyyətinə necə təsir edəcəyi məlum deyil”, - deyə Vladimir Qluxoded bildirib.
Yalnız giləmeyvə deyil, həm də dənli bitkilər
Ümumilikdə fermerin 75 hektar əkin sahəsi var. O, bu ərazidə çiyələklə yanaşı, buğda, arpa, günəbaxan da becərir. Həmçinin 4 hektar sahəyə malik toxum sahəsi var ki, burada perspektivli elit “Count” buğda sortu səpilir. Bu sahə sayəsində Vladimir Glukhoded özünü tamamilə 60 hektar sahədə toxumla təmin edir və əsas qida məhsulunun məhsuldarlığı hektardan 62 sentnerə çatır.
Kəndli təsərrüfatı müntəzəm olaraq vergi ödəyir. Cari ildə 255 min rubl məbləğində gəlir vergisi ödəmişdir. Və nəqliyyat, torpaq, sosial və pensiya vergiləri nəzərə alınmaqla, ödənişlərin məbləği 350 min rubla qədər artacaq. Cəmi 75 hektar əkin sahəsi olan kiçik təsərrüfat üçün bu, xeyli məbləğdir ki, bu da kəndli təsərrüfatında səmərəli işdən və yüksək gəlirdən xəbər verir.
Qabaqcıl fermerin öz arzuları var. Xüsusən, soyuducu qurmaq, öz gücünə friqo tingləri, yəni əkinin birinci ilində məhsuldarlığı ikinci illə eyni olan dondurulmuş tinglər istehsal etmək istəyir. Məhsulları sərinləmək üçün sahəyə yaxın soyuducu da qoymaq istərdi.
Ümumilikdə fermerin 75 hektar əkin sahəsi var. O, bu ərazidə çiyələklə yanaşı, buğda, arpa, günəbaxan da becərir. Həmçinin 4 hektar sahəyə malik toxum sahəsi var ki, burada perspektivli elit “Count” buğda sortu səpilir.
— Düşünürəm ki, Rusiyada kənd təsərrüfatı istehsalçıları idxalı əvəz etmək qabiliyyətinə malikdirlər. Fikrimcə, Adıgeydə, Krasnodar diyarında və Stavropol diyarında daha fəal şəkildə istixana kompleksləri yaratmaq və ölkəyə idxal olunanları idxal etməkdən imtina edərək, yerli tərəvəz və giləmeyvə ilə təmin etmək lazımdır. Sevinirəm ki, ailəmlə dağlara çıxanda çoxlu gənc müasir bağlarla rastlaşıram və məhsulların qiymətləri münasibdir”, - deyə fermer bildirib.
O hesab edir ki, Adıgeydə yaxşı hava şəraiti və münbit torpaq var və yaxınlıqda məhsulunuzu sata biləcəyiniz dəniz və dağlar var. Sadəcə işləmək və tənbəl olmamaq lazımdır. Sevindirici haldır ki, bu gün respublikada giləmeyvə - bağ çiyələyi və moruq istehsalı artmağa başlayır və bununla da gənclər məşğul olur. Və dövlət onlara Agrostartup proqramı çərçivəsində qrant şəklində dəstək verib.