#QlobalQidaSistemi #GübrəBöhranı #Dayanıqlılıq #Kapital #AqroekolojiTexnologiyalar #QidaTəhlükəsizliyi #KiçikFermerlər #Ətraf MühitəTəsir #İqlimDəyişikliyi #Kənd TəsərrüfatınınTransformasiyası
Qlobal qida sistemi qeyri-davamlı təcrübələr, bərabərsizlik və ekoloji ziyanla üzləşir. Kimyəvi gübrələrin yüksək qiymətləri bu problemləri daha da gücləndirir, kiçik fermerlərə təsir edir və ərzaq təhlükəsizliyini təhdid edir. Bu məqalə gübrə böhranının nəticələrini araşdırır, alternativ aqroekoloji texnologiyalara ehtiyacı vurğulayır və davamlı və ədalətli gələcək üçün qlobal qida sisteminin transformasiyasının vacibliyini vurğulayır.
Qlobal qida sisteminin transformasiyaya ciddi ehtiyacı var. Çoxmillətli korporasiyalar sistemdə üstünlük təşkil edir, qeyri-davamlı istehsal və istehlak nümunələrini təşviq edərək, hər mərhələdə əhəmiyyətli tullantılar yaradır. Üstəlik, bu pozulmuş sistem kütləvi istixana qazı emissiyalarına kömək edir və kiçik fermerləri təhlükəsiz yaşayış vasitələrindən məhrum edir. Ən dağıdıcı nəticə isə bütün dünyada ifrat aclığın davam etməsidir.
Qida sistemindəki əsas problemlərdən biri qlobal gübrə çatışmazlığıdır. Son illər təbii qazın bahalaşması və geosiyasi münaqişələr kimi müxtəlif amillər səbəbindən gübrələrin qiymətləri bahalaşıb. Bununla belə, məlum oldu ki, şirkətlər daha yüksək mənfəət marjalarından istifadə etmək üçün böhrandan istifadə ediblər. Dünyanın ən böyük gübrə şirkətlərinin qazancı cəmi bir neçə il ərzində iki dəfə, hətta üç dəfə artıb, kiçik fermerlər isə gübrə almaqda çətinlik çəkirlər.
Yüksək gübrə qiymətləri kiçik fermerlər arasında istifadənin azalmasına səbəb olub, məhsul məhsuldarlığına və daxili ərzaq təhlükəsizliyinə mənfi təsir göstərib. Bu vəziyyət Birləşmiş Millətlər Təşkilatından xəbərdarlıqlara səbəb oldu və bu, əlverişlilik böhranının tezliklə qlobal ərzaq təchizatı zəncirlərini pozaraq mövcudluq böhranına çevrilə biləcəyini ifadə etdi.
Gübrə böhranını yumşaltmaq üçün bəzi hökumətlər fermerlərə subsidiyaları artırdı, digərləri isə yerli gübrə istehsalını təşviq etmək üçün tədbirlər həyata keçirdi. Bununla belə, kimyəvi gübrələrin istifadəsi öz ekoloji problemləri, o cümlədən istixana qazı emissiyaları, torpağın deqradasiyası, ozonun təbəqələşməsi, biomüxtəlifliyin itirilməsi və havanın çirklənməsi ilə gəlir. Uzunmüddətli davamlılıqdansa, qısa müddətli əlçatanlığı prioritetləşdirən diz çökək cavablardan çəkinmək lazımdır.
Bunun əvəzinə hökumətlər davamlı əkinçilik təcrübələrini təşviq edən alternativ aqroekoloji texnologiyaların subsidiyalaşdırılmasını nəzərdən keçirməlidir. Bu alternativlərə əkin dövriyyəsi, təbii gübrələr və yüksək məhsuldarlığı saxlamaqla kimyəvi gübrələrdən asılılığı azalda bilən pestisidlər daxildir. Bu texnologiyalar artıq mövcuddur və mövcud böhran üçün potensial həllər təklif edir.
Aqroekoloji yanaşmalara keçid diqqətlə aparılmalı olsa da, sübutlar göstərir ki, onlar məhsuldarlığı və torpağın keyfiyyətini əhəmiyyətli dərəcədə artıra bilər. Özəl sərmayə və xarici yardım kimyəvi gübrələrin daha da inkişaf etdirilməsinə deyil, aqroekoloji əkinçiliyin dəstəklənməsinə yönəldilməlidir. Təəssüf ki, Afrikada Yaşıl İnqilab üçün Alyans (AGRA) kimi təşkilatlar, onların effektivliyini və kiçik fermerlərə mənfi təsirini şübhə altına alan müstəqil araşdırmalara baxmayaraq, kimyəvi gübrələrin artan istifadəsini müdafiə etməyə davam edir.
Qlobal ərzaq sisteminin, xüsusən də kənd təsərrüfatı məhsulları və məhsul bazarlarının transformasiyası üzləşdiyimiz ekoloji problemləri həll etmək və iqlim dəyişikliyinin təsirlərini azaltmaq üçün çox vacibdir. Kimyəvi gübrələrdən asılılığımızı azaltmaqla və davamlı təcrübələri təşviq etməklə, mövcud ərzaq böhranı müsbət dəyişikliklər üçün fürsət ola bilər. Belə bir dəyişiklik həm kiçik fermerlərə, həm də planetə fayda gətirərək daha davamlı və ədalətli gələcəyə töhfə verəcək.